Door Jan van Mersbergen
Op nieuwjaarsdag is traditioneel één van de mooiste kijksporten op de buis: schansspringen. Iedere eerste januari doen de schansspringers Garmisch-Partenkirchen aan. Voor 1935 waren dit twee aparte plaatsjes: Garmisch en Partenkirchen. Nu gebeurt het wel vaker dat dorpjes samengevoegd worden, maar niet omdat er een Olympische Spelen gehouden moet gaan worden, en al helemaal niet onder druk van Adolf Hitler persoonlijk.
Garmisch en Partenkirchen hebben, afzonderlijk van elkaar, een lange geschiedenis. Partenkirchen dankt zijn naam aan de ligging: de weg die in de Romeinse tijd Italië met Duitsland verbond, de Via Claudia Augusta, gaat door Partenkirchen. In de Romeinse tijd heette het plaatsje Partanum. Garmisch heeft een verleden dat terug gaat naar de vroege Middeleeuwen, het werd in het jaar 802 erkend.
Nu vermeldt de website van Garmisch-Partenkirchen in maar liefst dertien talen, waaronder Russisch, Zweeds, Portugees en Chinees, een bondige geschiedenis van deze plaats, echter die stopt bij de totstandkoming van de treinverbinding met de Beierse hoofdstad München, waarna het toerisme kon gaan bloeien. Geen woord over de Olympische Spelen en ook niet over Hitler.
Symbool voor Duitse eenheid
Toen de Olympische Spelen van 1936 in Duitsland gehouden moest gaan worden (de Zomerspelen in Berlijn, de Winterspelen in Beieren) werd er vanuit de partij van Hitler, de NSDAP, druk uitgeoefend op de beide gemeentebesturen om tot één plaats te komen: Garmisch-Partenkirchen.
Het ging niet zozeer om deze twee plaatsen, het ging om het aanzien van het Derde Rijk. Garmisch-Partenkirchen werd een demonstratieproject van de Nazi's. Volgens Alois Schartzmueller moesten de twee plaatsen samen de groot-Duitse eenheid weerspiegelen. Ze stonden symbool voor 'innere Geschlossenheit, Kraft, Stärke und Größe des neuen Reiches'.
Trotse plaatsjes met een geschiedenis van honderden jaren laten zich niet zo gemakkelijk samenvoegen, zou je zeggen. Die gaan protesteren. Want in beide plaatsjes zagen ze het al aankomen: De afzonderlijke identiteit zou verloren gaan en een van de plaatsen zou het meest bekend worden. Dat kwam uit. We kennen het schansspringen toch vooral als 'Garmisch'. Meer dan van 'Partenkirchen' in ieder geval.
'Halt`s Maul, sonst kommst nach Dachau'
Die protesten kwamen er, ook van de gemeentebesturen. In de kranten, door de Nazi's gecontroleerd, werd het over een ander boeg gegooid. Beide plaatsjes zijn van oorsprong marktplaatsen en in de berichten kwam naar voren dat de gemeentebesturen wel handel zagen in de nieuwe situatie: hen werd beloofd dat de toeristen toe zouden stromen. Ook dat kwam uit. De bestuurlijke protesten gingen in de berichtgeving voornamelijk over waar de gemeenteraad moest zetelen. Daar kwam men wel uit.
Het gros van de bevolking dacht er anders over. De gemeentebesturen waren in hun ogen marionetten van het Rijk. In dit geval: Het Derde Rijk. Wat echter achter de schermen speelde was een inofficiële verordening van Hitler naar de gemeentebesturen: 'Halt`s Maul, sonst kommst nach Dachau.'
We hebben het over 1935 en dat lijkt in het licht van concentratiekampen vroeg, maar Dachau was het eerste Duitse concentratiekamp. Het werd in 1933 in gebruik genomen. Het werd gebouwd in een overtollig geworden kruitfabriek. Dachau ligt ook in Beieren, vlakbij München.
Door te dreigen met kamp Dachau drukte Hitler zijn plan door. Tegelijkertijd geeft het aan dat de kampen in Duitsland al in de beginjaren van de Nazi's bekend waren. Geen: 'Ich habe es nicht gewußt' dus.
Garmisch-Partenkirchen werd één plaats, de Olympische Spelen van 1936 - de vierde Winterspelen - werden door Hitler geopend en de maand februari van dat jaar stond in het teken van propaganda voor het groot-Duitse Rijk.
Het werden bescheiden Spelen met 28 deelnemende landen en een beperkt aantal wintersporten: bobsleeën, schaatsen en kunstrijden, ijshockey, schansspringen, Alpine skiën, langlaufen en de Noordse combinatie.
Van de toenmalige IOC voorzitter Graaf Baillet-Latour moest de organisatie de borden 'Verboden voor Joden' laten verwijderen. Dat gebeurde. Het is de vraag of die borden niet beter hadden kunnen blijven staan, dan kon in 1936 de wereld zien hoe het er in Duitsland aan toe ging. Voor zover nog niet bekend, want informatie over anti-Joodse wetten sijpelde elders in Europa wel door.
bron:Sportgeschiedenis.nl
